Kakvu državu imamo, a kakva nam treba
(15 riječi)
Nik Gašaj, politikolog
S aspekta pravne države, mogu se uočiti brojne antinomje u aktuelnoj tranziciji našeg društva. Naime, iako je djelimično izvršena formalnopravna recepcija pravno-državnih institucija liberalnog tipa, njihovu sadržinu će još dugo obilježavati uporno djelovanje ustanova partijske države kao antipoda pravnoj državi.
U Crnoj Gori je politika bila i ostala iznad prava, odnosno pravo se, po pravilu, svodilo i svodi na sluškinju tekuće politike. Jedan od važnih principa vladavine prava jeste univerzalizacija. To znači da pravne norme moraju biti univerzalno primjenljive i jednake za sve. Pravna država je jedna emancipatorska ideja o opštoj pravnoj jednakosti, sigurnosti i predvidljivosti. Ona počiva na ideji da pravna pravila sve dok važe, imaju podjednaku obavezajuću snagu i za upravljače i za one kojima se upravlja. Suština prava s moralne i praktične strane, odnosno pravna načela su: pošteno živjeti, drugoga ne vrijeđati i svakome dati ono što mu pripada.
U vladavini prava najsuštinskiji sastojak je razumnost, ratio, kao i zahtjev da pravo mora voditi računa sa idejom pravde i pravičnosti, jer je to osnov svake dobre vladavine. Međutim, u Crnoj Gori, kao zemlja u tranziciji, u cjelini gledano, pravna država, odnosno vladavina prava, više je jedan ideal, čijem ostvarivanju valja postupno težiti, nego opipljiva stvarnost, više teorija nego praksa i više ideja nego institucija koja efikasno funkcioniše. Ona stvarno na ovim prostorima u svom “čistom” obliku nije moguća. Doduše, ona može biti manje ili više realizovana, pa se može postaviti pitanje od kog momenta de fakto postaje pravna. Mora postojati određeni minimum parametra koji podrazumjeva model pravne države, odnosno vladavine prava, ispod kojih se ne smije ići, jer nasuprot tome, to bi bilo samo prostor za manjipulisanje ovom idejom.
U Crnoj Gori su rasprostranjene pojave diskriminacije, govora mržnje i uvreda, netrpeljivosti, političkih tenzija i prijetnji po nacionalnoj, vjerskoj i političkoj osnovi. Takođe su prisutne i pojave nacionalizma, šovinizma, klerikalizma, ekstemizma, koje se ispoljavaju na razne načine, ali je najopasnije kad navedene pojave ulaze u institucije pravno-političkog sistema.
Međutim, u političkoj filozofiji za nosioce gore navedenih pojava i tendencija se navodi:” da su osobe od slabog materijala”, dok u medicini se kaže da su ljudi koji imaju” neurološke probleme”.
Takođe je problem što kod nas postojeća politička kultura sadrži u znatnoj mjeri elemente tradicionalizma, autoritarizma, nacionalizma, populizma ili dogmatizma, i sl. Međutim, za prosperitetni razvoj društva i države je neophodna razvijena savremena demokratska politička kultura.
Jedno od bitnih pitanja budućnosti Crne Gore kao samostalne i suverene države jeste afirmacija multikulturalizma, interkulturalizma i multietničke tolerancije. Crna Gora kao multietničko i multikulturalno društvo je realnost. Izraz te realnosti je multikulturalizam kao kulturna politika koja prvenstveno teži ravnopravnom koegzistiranju (suživotu) kultura. Zato je zadatak države da definiše nacionalnu strategiju afirmacije multikulturalizma i interkulturalizma, kao i zaštitu prava manjinskih naroda i drugih manjinskih nacionalnih zajednica i mjere za njihovu implementaciju, i to, Eurokompatibilno, u skladu sa međunarodnim standardima.
U pravno-politički sistem treba da budu utemeljene osnove integrativnog multikulturalizma. Naime, državu treba organizovati na principu jednakosti građana u pogledu životnih šansi i uslova za ostvarivanje njihovih individualnih ljudskih prava. Takođe, treba ustanoviti i kakve su percepcije društva i države u odnosu na multikulturalnost kao stvarnost koju treba urediti. Riječ je o integraciji etnonacionalnih manjina u društveni okvir koji je dovoljno širok i fleksibilan, ne samo da prihvati njihove identitete ravnopravnim, već i dovoljno stabilan, atraktivan i otvoren u smislu stvaranja društvenih uslova za prevazilaženje etnocentričnosti.
U tom kontekstu smatram da je kombinovana demokratija, odnosno liberalno-komunitarni tip političkog sistema najprimjereniji našem pluralnom, multietničkom i multikulturalnom društvu. U osnovi gore navedenog sistema stoji određena liberalno-socijalna građanska filozofija, dopunjen odgovarajućim principima i mehanizmima slobodne artikulacije i zaštite prava manjinskih naroda.
Ustavna ili liberalna demokratija nije oblik neograničene vlasti, nego su prava i slobode građana, zaštita prava i slobode manjina, važna korekcija i vlasti većine. Takva demokratija se vrši(1) u skladu sa utvrđenim pravilima(ustavnim) i (2) u interesu svih, a ne samo onih koji vlast međusobno dijele i vrše. Ako ova dva uslova nisu ispunjena, onda ne možemo govoriti o vladavini prava i pravne države.
Kad je u pitanju spoljna politika, Crna Gora je postala članica NATO-a, a opredjelila se i za integraciju u EU.
Međutim, stiče se utisak da određene političke snage nisu istinski opredjeljene za zapadne političke vrijednosti, nego naginju ka istočnoj politici. Međutim, treba svima da bude jasno da Crna Gora u spoljnoj politici ne može sjesti na dvije stolice, niti se državna politika može voditi po vjerskoj osnovi. To u političkoj teoriji se zove vjeski fundamentalizam. Takođe, za Crnu Goru nije prihvatljiva inicijativa”Otvoreni Balkan”, i to, zbog više razloga, nego obzir dolazi samo Berlinsksi proces i integracije u EU. Jer, “Otvoreni Balkan”je politički eksperiment bez šanse za uspjeh.
Nova vlast je poslije 30. avgusta 2020. godine grubo kršila ustavnost tj. odvojenosti države od vjerskih zajednica(član 14), jer vlada je formirana prema savjetima i upustvima SPC u manastiru Ostrog. Time je ugrožen sekularni karakter države. No, saznanja iz političkih nauka ukazuju da političari koji nemaju autoritet u narodu, onda se priklanjaju crkvi, slikaju se s popovima i daju zajedniče političke izjave prilikom parlamentarnih ili lokalnih izbora.
Naša država se suočava sa krizom kadrovske politike. Dugo vremena političkoj državnoj vlasti nisu potrebni specijalsti i stručnjaci, kao i dostojni intelektualci, nego mediokriteti i kameleoni, puzavci i poslušni pioni, poltroni, odnosno “takojevići”. Neprijatno je kad se u javnom mnjenju čuje da je neko napredavao zato što je sin ili zet uticajnog funkcionera, ili zato što je “čankolizac”, ili na osnovu nepotoizma, rodbinske, tazbinske, plemenske, bratstveničke, rodovsko-seoske, regionalno-patrijarhalne i svake druge u modernoj eposi doista atavističke osnove.
S pravom, predsjednik CANU Dragan Vukčević, upozorava da je “neznanje najveći problem Crne Gore danas”. Stoga danas, u 21. vijeku, u vijeku naučne i tehnološke revolucije, kada od Zapada do Istoka ima oko 100 naučni disciplina iz političkih nauka, kod nas se, nažalost, politikom bave kadrovi uglavnom bez ikakvog političkog obrazovanja, tj. politički nekompetentni ljudi. Upravo zbog toga, kao i zbog nerazvijene demokratske političke kulture, nalazimo se u dubokoj političkoj i institucionalnoj krizi. Stoga, predstoji nam nimalo lak put ka Evropskoj uniji.
Pretpostavke parlamentarizma jeste postojanje određenog stepena saglasnosti(konsenzusa), odnosno sposobnosti da se do njega dođe među relevantnim političkim subjektima u zemlji. Politički proces u demokratskom pluralizmu tahtjeva uspostavljanje konsenzusa svih članova političke zajednice, tj. njihovih legitimnih predstavnika o osnovnim vrijednostima i postupcima izbora i odlučivanja. Ovaj konsenzus je neophodan zbog toga da bi se objektivno postojeći parcijalni interesi riješili kompromisom u odgovarajućoj legalnoj proceduri, tako da se ne ugrozi cjelina političkog poretka i normalno funkcionisanje političkog sistema.
Nažalost, danas u Crnoj Gori ne postoji sposobnost političkih partija, parlamenta i vlade da dođu do određenog konsenzusa o pitanjima od šireg društvenog i državnog interesa. U Vladi i parlamentu o svim pitanjima se odlučuje preglasavanjem, tj. prostom većinom, što je sa demokratskog i političkog stanovišta neprihvatljivo. Naime, u pluralističkim društvima -društvima koja su oštra podijeljena po religijskim, ideološkim, jezičkim, kulturnim, etničkim osnovama, kao što je Crna Gora, vladavina proste većine nije adekvatan mehanizam političkog sistema, jer se manjinske grupe mogu osjetiti isključenim i diskriminisanim i kao takve izgubiti lojalnos državi. Dakle, većinska vladavina bez uvažavanje mišljenje manjina u društvima koja su duboko podijeljena dovodi do diktature većine i građanskih razdora, a ne do demokratije i etnokulturne pravde.
Skuptšina Crne Gore već dvije godine nije u stanju da bira članove Sudskog savjeta, vrhovnog državnog tužioca i sudije Ustavnog suda. Time je dovela u blokadu, odnosno disfunkcionalnost pravosudni sistem države, što ima dalekosežne negativne posledice na unutrašnjem i međunarodnom planu. To je velika neodgovornost predstavničkog doma. Zabrinjavajuće je saznanje da parlament u svom radu krši Ustav i zakone Crne Gore. Naime, donedavni sudija Ustavnog suda Miodrag Iličković je izjavio, da izglasavanje izmjene i dopune Zakona o predsjedniku Crne Gore je neustavno. I dodaje: to je samo nastavak usvajanja nezakonitih akata u parlamentu, kao na primjer: izglasavanje Zakona o lokalnoj samoupravi, o izboru predsjednika opština i Glavnog grada, zatim sa odvajanjem Zete od Podgorice u toku izbornog procesa. Takođe, parlament ne poštuje ustavne i zakonske obaveze o zastupljenosti manjinskih naroda u pravosudnim državnim organima.
Na osnovu navedenog, proizlazi da je ovaj sastav parlamenta objektivno izgubio svoj predstavnički narodni mandat, jer ne ostvaruje dosledno svoje ustavne nadležnosti na savremen evropski način. Stoga treba što prije ići na vanredne parlamentarne izbore. Mada, građani su razočarani u aktuelne političke partije u Crnoj Gori, jer se ne zna koja je gora. Ustvari, one su samo interesne grupe u kojima vladaju politčko neznanje, politička neodgovornost i borba za vlast. Stoga, građani stvarno više i ne znaju za koga bi trebalo glasati na izborima.
Crnoj Gori je potrebna stabilna, kvalifikovana i proevropska parlamentarna većina, kao i stabilna, kompetetna i proevropska vlada. Državne institucije moraju da se oslanjaju na širu nacionalnu pamet, na specijaliste i dokazane stručnjake u pojedinim oblastima, na dostojne intelektualce, ljude sa novim vizijama, novim idejama i stvaralačkim mogućnostima koji mogu uspješno odgovoriti na najsloženija i najsuptilnija pitanja i političke izazove strategije i taktike državnog i društvenog razvoja u uslovima evroatlanskih integracija i globalizacije
Najzad, mišljenja sam, da u cilju prevazilaženja političke i institucionalne krize u nas, neophodno je što prije formirati novi politički subjekat: Demokratski politički pokret Crne Gore, od najpoznatijih intelektualaca Crne Gore i drugih građanskih progresivnih snaga, i to od pripadnika svih nacionalnosti. Dakle, taj politički pokret bi bio proevropski građanski pokret i nova svježa politička ponuda građanima Crne Gore, koji bi se razlikovao od sadašnjih političkih struktura po meritokratiji, poštenju, moralu, novim i progresivnim političkim idejama i novim vizijama. Naprotiv, logično je, da politički kadrovi iz sadašnje i prethodne političke vlasti koji su nas uveli u političku i institucionalnu krizu, ne mogu nas izvjesti iz društvene i državne krize, nego to mogu da urade samo politički kompetetni kadrovi i dostojni intelektualci, a koji imaju čiste ruke.
5 Komentara
zqszDuKY Postavljeno 06-08-2023 00:16:00
priligy tablets Bareh said that an egg donner would be our best chance seeing as my husband and I both had problems with infertility
Odgovori ⇾aInLta Postavljeno 27-07-2023 01:19:45
Did you and optimal effects may have elevated e2 appears to understand if you implying people might realize 20 mg levitra
Odgovori ⇾floache Postavljeno 18-05-2023 22:54:56
The first study to compare the efficacy and safety of tamoxifen versus anastrozole in women treated for ductal carcinoma in situ DCIS suggests that anastrozole may be the better choice for preventing the escalation of DCIS into invasive cancer cialis online pharmacy Chromosome 22q11 deletion in patients with truncus arteriosus
Odgovori ⇾floache Postavljeno 10-05-2023 16:52:27
buy cialis and viagra online Wound healing assay
Odgovori ⇾Slavuj Postavljeno 14-12-2022 23:39:06
Akademik Gasaj bravo.Odlicno
Odgovori ⇾