Politika

Marković: Kako Beograd i Moskva oblikuju politiku Balkana i Crne Gore?

Dec 06, 2025 2 Komentara

(15 riječi)

Američki profesor Danijel Server već godinama upozorava da se gotovo svaki ozbiljan problem Zapadnog Balkana može povezati sa politikom Beograda, odnosno Aleksandra Vučića, koji prema spolja gradi sliku o stabilnosti, dok iznutra održava stanje permanentne krize i političke napetosti. Njegova analiza je dugoročno potvrđena stvarnošću: dok Srbija prima najveću finansijsku pomoć iz Evropske unije, ona istovremeno ostaje najbliži saveznik Rusije na evropskom kontinentu, odbija sankcije Moskvi i aktivno održava veze sa Kremljom, kazala je predsjednica Crnogorskog foruma Jelena Marković.

Saopštenje prenosimo u cjelosti:

U Crnoj Gori ključnu ulogu u ovom procesu imaju mitropoliti Joanikije i Metodije, koji stalno podižu tenzije kroz političke i identitetske poruke. Njihove aktivnosti uključuju podršku spornim projektima, poput postavljanja spomenika Pavlu Đurišiću, te stalno isticanje istorijskih simbola Karađorđevića na Lovćenu. Postavljanje Joanikija za mitropolita upravo na Cetinju dodatno je simbolički snažan potez koji izaziva kontroverze i tenzije u crnogorskom društvu.

Uz crkvenu strukturu, stalno podizanje napetosti vrše i lokalni politički akteri, uključujući Andriju Mandića, Milana Kneževića, predsjednika opština kao što su Marko Kovačević i Dario Vraneš, te druge lojalne strukture povezane sa Beogradom. Njihove aktivnosti se kombinuju sa retorikom i politikom SPC i srpskih političkih centara, stvarajući efekt stalnog pritiska na crnogorsku državu i društvo.

Srpska pravoslavna crkva nije samo vjerska institucija. U Crnoj Gori, Bosni i Hercegovini i dijelu Hrvatske funkcioniše kao paralelni politički sistem, često moćniji i organizovaniji od bilo koje partije. Ta infrastruktura dobija dodatnu snagu zbog bliskih odnosa sa Ruskom pravoslavnom crkvom, institucijom koja djeluje kao produžena ruka Kremlja i ključni instrument ruske meke moći. Posjete poglavara SPC Vladimiru Putinu nijesu bile isključivo duhovnog karaktera, već političke, sa porukama o “jedinstvu ruskog i srpskog svijeta” i “odbrani pravoslavlja od Zapada”, što je narativ koji savršeno odgovara ruskim geopolitičkim interesima.

Na tom temelju postepeno se gradi koncept koji Beograd formalno poriče, ali praktično primjenjuje, “srpski svet”. Dovoljno je prisjetiti se Svesrpskog sabora na kojem su se okupili predstavnici Srbije, Republike Srpske i cjelokupne crkvene infrastrukture, uz otvorene najave da će “do sljedeće godine” tome prisustvovati i predstavnici iz Crne Gore. Ovakvi skupovi nijesu kulturne manifestacije nego jasan politički signal o namjeri stvaranja jedinstvenog etničko-političkog prostora. Ta namjera se dodatno potvrđuje kroz izjave poput one da je “Crna Gora oteta da Srbija ne izađe na more”, što je retorika koja pripada prošlim stoljećima, ali se ponovo aktivno koristi, posebno kada je potrebno homogenizovati biračko tijelo ili prikriti unutrašnje probleme.

Crna Gora se u toj konstrukciji nalazi u najosjetljivijem položaju. Kao najmanja i najranjivija članica NATO-a, ona predstavlja idealnu metu za hibridne operacije u kojima se prepliću interesi Beograda, Moskve i njenih vjersko-političkih struktura na terenu. Pokušaj državnog udara 2016. godine samo je najvidljiviji dio te strategije. I danas u Crnoj Gori djeluju različite proruskе strukture, od ekstremnih grupa i političkih organizacija do pojedinaca iz kriminalnih mreža koji se koriste kao posrednici. Sve to se odvija uz podršku snažnog identitetskog narativa koji promovišu akteri povezani sa SPC i Ruskom crkvom, čime se održava duboka društvena podjela i onemogućava konsolidacija države.

Evropska unija snosi značajan dio odgovornosti za ovakvo stanje. Dok Evropski parlament jasno identifikuje rizike, Evropska komisija, predvođena Ursulom von der Leyen, godinama je vodila politiku “kupovine stabilnosti”, finansijski osnažujući Vučića u nadi da će on biti garant mira na Balkanu. Takav pristup omogućio je Srbiji da se dodatno osili, istovremeno održavajući bliske veze s Rusijom i koristeći crkvene i političke strukture za uticaj u regionu.

Sve što se danas događa na Balkanu, od organizovanja svesrpskih skupova, preko agresivne identitetske retorike, do djelovanja crkveno-političkih struktura koje promoviraju narativ o jedinstvenom “srpskom prostoru”, uklapa se u širu strategiju destabilizacije i održavanja regiona u stanju stalne napetosti. To je dinamika koju je Server precizno opisao i koja se sada jasno vidi u svakom segmentu političkog života zemalja okruženja, a posebno u Crnoj Gori, koja ostaje prva linija odbrane od takvih procesa.“