U fokusu

RROKA MANDOLINEN: Azem Vllasi

Apr 08, 2021 0 Komentara

(15 riječi)

Prošlo je skoro trideset godina od krvavog raspada Jugoslavije. Ratovi, zločini, genocid, logori, progoni civila, uništavanje domova pokrenuti su i pocinjeni zarad sulude ideje i težnje zahuktalog velikosrpskog nacionalizma da se ona preuredi u “proširenu Srbiju”, “veliku Srbiju”, “državu svih Srba”, tako nešto. Dakle, kao državni prostor svih Srba. Srpska elita predvođena Slobodanom Miloševicemje sve te ratove, uključiv i onaj na Kosovu 1999. godine izgubila. A zbog pustoši za sobom ostavljene i počinjenih zločina on je sa svojim saborcima završio pred Međunarodnim Sudom za Ratne Zločine. Mnogi su tada pomislili da sve to pripada ružnoj proslošti koju ne smijemo zaboraviti kao opomenu da se ne ponovi! Kad ono, evo novog slogana, tek da nas podsjeti da stare ideje i pretenzije nisu samo proslošti: “Srpski svet!” Zvuči naivno, ali nije baš. Listajući po internetu ne može se naći nešto slično. A znamo da svuda po Evropi preko granica matične države žive brojne etničke manjine. Raspao se Sovjetski Savez, a desetine miliona Rusa ostalo je da živi u novonastalim državama. Ali u Moskvi nema ideje ni termina “Ruski svet”. Brojne zajednice etničkih Mađara takođe su poslije “Trijanonskog Sporazuma” po završetku Prvog Svjetskog Rata ostale da žive u zemljama pored Mađarske, pa u Budimpešti nema izraza “Mađarski svet”. Albanci žive u pet država, ali u političkom rječniku ne postoji izraz “Albanski svet”.

 

Međutim, u Srbiji je druga priča. Poslije zbacivanja Miloševica sa vlasti 2000. godine došlo je do kratkog predaha, ali ne i raskida sa politikom i idejama koje je on oličavao. Ispostavilo se da je on zbačen zato što je izgubio ratove za ideju “Svi Srbi u jednoj državi”, a ne što ih je poveo. Nakon kratkog predaha na političku scenu Srbije vratili su se ljudi izrasli iz njegove i Šešeljeve političke škole i prakse, najgore u zadnjih sto godina srpske istorije. Iz iste jazbine iz koje je nastao prvi “Memorandum” kao platforma i putokaz Miloševiceve zločinacke politike, ovima je sada podastrt “Memomardum 2”. Stožerna ideja ovog drugog je: ono što ratovima nije postignuto ili je izgubljeno, treba u izmijenjenim okolnostima nastaviti političkim i diplomatskim putem da se ostvari. Znači, ideja ostaje i od nje ne treba odustati. Nadalje, ne priznati ni po koju cijenu krivicu za ono što se tokom ratova desilo. Krivicu za to prebaciti na sve strane, dakle i na zrtve. Eto, Srbi su se samo branili, a Srbija je, eto, u tome samo pomagala. Beogradski izvori kažu da je tokom deset godina ratovanja na teritorijama van Srbije njena vlast poslato 420.000 mladih regruta na ratišta u Hrvatskoj, Bosni, Kosovu.

 

U novim okolnostima, nasljednici, odnosno nastavljaci ideje velikosrpskog hegemonizma svoje su ciljeve i ambicije usmjerili na Crnu Goru, pola Bosne i Hercegovine što čini entitet RS i na Kosovo. Po onome što je bjelodano, ideja  “Srpskog sveta” trebalo bi da znači da svi Srbi, posebno u ove tri države, Srbiju priznaju kao svoju državu, a njenu politiku po nacionalnom pitanju private kao svoju, odnosno jedinstvenu. Za sve problem i zahtjeve prema državama u kojima žive pomoć, podršku, upute i savjete potraže i prihvatiti iz Srbije. To dalje znači da se stalno žale, kako su im prava u BiH, Crnoj Gori i na Kosovu, stvarno ili potencijalno ugrožena i kada to nije, te da im stalno treba pomoć, iz Srbije u odbrani od ugrozitelja. Sa parolama o ugroženosti Srba, nasrnulo se na ustavnu autonomiju Kosova 1988-1989. godine. Sa istom parolom uz aktivno sadejstvo JNA i vlasti Srbije zaratilo se protiv Bosne i Hercegovine i Hrvatske. Parola o ugroženosti Srba u Crnoj Gori lansirana je kada je ona povratila državnost 2006. godine, a rasplamsala se poslije usvajanja Zakonom o vjerskim slobodama, kada je Srpska Pravoslavna Crkva, ta infrastruktura velikosrpskog kleronacionalizma osjetila da joj izmiču privilegije van svake državne kontrole. A njene su ambicije da se više bavi politikom negoli vjerskim pitanjima.

Osokoljeni preuzimanjem vlasti poslije izbora, poklonicima “Srpskog sveta” strateški je cilj da uz aktivnu podršku iz Beograda postepeno, uporno, svetsrano crnogorski nacionalni i državni identitet rastaču u “Srpski svet”. Da Crnogorce svedu na manje od 50% i prikažu ih kao “Srpske gorštake”, a Crnu Goru kao geografski pojam. Eventualno da se svede na ono sto je bila prije obnove državnosti 2006. Dakle ne nezavisna država. Ili nešto malo više od onoga što je danas pokrajina Vojvodina. Naravno to se ne može desiti, ali takve težnje i priča o “Srpskom svetu” mogu opasno podići tenzije i ugroziti stabilnost u Crnoj Gori, ali i u regiji.

 

Ideja o “Srpskom svetu” podrazumijeva da taj “svet” treba da ima i svoju teritoriju. Pošto u aktuelnom evropskom i širem kontekstu, priče o novim granicama ne prolaze, zasad neka se ideja nadje tu, za neka druga vremena.

Slične su namjere i težnje prema Bosni i Hercegovini. Srbe u cjelini, a teritorijalno Entitet RS činili bi dio “Srpskog sveta”. Stoga i zalaganje za “Specijalne odnose” između RS i R. Srbije. Otuda i neskrivena strategija glavnih aktera Entiteta RS da sve na nivou institucija BiH blokiraju, opstruiraju, obesmisle, da bi  stvorili predstavu da je to nemoguća država. Naravno, Bosna i Hercegovina kao suverena država međunarodno priznata ne može nestati, ali takva djelatnost protiv nje itekako može dizati tenzije, unutar nje, ali i u regiji.

 

Prema Kosovu nešto je drugačiji pristup, ali cilj isti. Kosovo se kao teritorija nastoji prikazati “Srpskom kolevkom”, time i “Srpskim prostorom”. Odbija se priznanje nove realnosti da je Kosovo država.  U srpskom političkom vokabularu ono je “južna srpska pokrajina”, a državne institucije se nazivaju “privremenim institucijama.” Srbi sa Kosova se nastoje držati pod potpunom kontrolom Beograda, a na Kosovu po nalozima iz Beograda da djeluju kao “Peta kolona”. Kao instrument za prisustvo na Kosovu u ime odbrane Srba, Beograd želi zajednicu opština sa srpskom većinom ali sa funkcijama van ustavnog okvira Kosova. Time se nastoji da Srbija zadrži pravo da se stalno miješa u unutrašnje poslove Kosova. Potsticaji iz Beograda da kosovski Srbi ne priznaju državu u kojoj žive (Kosovo) zapravo je težnja za njihovom instrumentalizijom protiv nje. Bez obzira sto to samo njima može naškoditi i izolovati ih od kosovskog društva, a time i od normalnog života.  Milošević je  u svoje vrijeme kosovske Srbe zloupoterbio protiv Albanaca, pa je to za posljedicu imalo da se 50% njih po završetku rata 1999. godine, dalo u bježaniju prema Srbiji zajedno sa poraženom politikom. Slično ono kao mnogi Srbi iz Hrvatske kojima je bilo obećano da neće živjeti u Hrvatskoj već u “Velikoj Srbiji”. Iz svih ovih činjenica može se zaključiti koliko ta priča o “Srpskom svetu” u kranjem slučaju može naštetiti samim Srbima izvan Srbije. Milošević se  svojevremeno uspio nametnuti kao lider svih Srba. Sada istu namjeru iskažuje Aleksandar Vučići njemu to godi. On prije dvije godine u sjevernom dijelu Mitroviće reče da Milošević nije imao loše namjere, ali je taktički pogriješio, ne shvatajući kontekst okolnosti i vremena u kojima je djelovao. A njegov vjerni sljedbenik A. Vulinu vezi neke rasprave o Vojsci Bosne i Hercegovine u jednoj prilici reče da Srbi iz Bosne i RS imaju svoju vojsku, to je vojska Srbije. Duhovni i ideološki otac velikosrpskog nacioinalizma, samozvani otac nacije Dobrica Ćosić, pred kraj života reče da je od proteklih ratova za interese srpskog naroda jedina dobit Republika Srpska. Teška srca reče da je Kosovo konačno izgubljeno i po tom pitanju ne treba više trošiti snage i gubiti vremena. Ipak, stožerna snaga i infrastruktura velikosrpskog nacionalizma, Srpska Pravoslavna Crkva, nastavlja priču o Kosovu kao “Kolevci i srcu srpstva”. Jer, bez toga priča o “Srpskom svetu” po pitanju Kosova nema smisla.

 

Poslije raspada Jugoslavije sve novonastale države priznale su jedna drugu i uspostavile su diplomatske odnose. Priznala ih je i Srbija, odnosno tada “Savezna Republika Jugoslavija” odnosno “Srbija i Crna Gora”. Crna Gora je mudrom politikom izbjegla rat ne žureci sa državnim osamostaljenjem. Kada su za to sarzreli uslovi, a opasnost od krvavog rastanka nije prijetila, ona je 2006. godine obnovila državnost pogazenu 1918. godine. Međutim, otpori tome su bili veliki upravo od onih snaga koje danas kidišu na nju i teže reprizi od 1918. godine. Srbija je, nezadovoljna što je ostala u svojim prirodnim granicama, nije ni tražila nezavisnost upravo zbog toga. Ona je silom okolnosti na koje nije mogla uticati, postala nezavisna država i sebe proglasila nasljednicom bivše Jugoslavije. Ali, evo godine prolaze, a ona nalazi načina da uznemirava svoje susjede i miješa se u njihove poslove. Posebno BiH, Crnu Goru i Kosovo. Sve, navodno u “odbrani” Srba u tim državama koje niko i ni na koji način ne ugrožava.

Nije sporno da matične države imaju pravo da se interesuju za položaj svojih manjina u drugim držvama i da pomognu da im bude što bolje. Ali u dobroj saradnji sa državama u kojima te manjine žive, poštujući njihov integritet i ne huškajuci ih protiv te države. Upravo zato što mnoge manjinske zajednice žive izvan matične države, u Evropi su posebnim konvencijama zaštićena prava manjina kao i prava matičnih država da se o njima brinu. Pošto je Srbija verbalno opredijeljena za evropske integracije, zapravo za članstvo u EU, red je da se postavi pitanje: zašto se ona za srpsku manjinu u susjednim državama ne angažuje u skladu sa Evropskim konvencijama i praksama, već miješanjem u unutrašnje stvari tih zemalja i huškanjem svojih sunarodnjaka protiv tih zemalja? Licemjerno je ne ukazati na to kao što je licemjerno od strane vlasti u Beogradu pričati kako je Srbija faktor stabilnosti u regiji i čuvar mira, i još okrenuta evropskim integracijama, a prema susjedima se ponaša suprotno od toga.