Piše Goran Sekulović

Stanje u društvu, proizvedeno posebno od strane aktuelne klerofašističke vlasti, pokazuje da je veoma poučno i itekako vrijedno da se pomnije analiziraju mnogi od strane ranije vlasti i Vlade dugogodišnji pristupi i načini shvatanja pravoslavnog pitanja u našoj zemlji. U prošloj kolumni govorio sam o njegovom imovinskom aspektu, a ovog puta o državnom i nacionalnom. Ponovo imam u vidu dio odjeljka ljudskih prava Upitnika Evropske komisije od prije deset godina na koji je odgovore dala Vlada Crne Gore u procesu pristupanja naše zemlje EU, a odnosi se na vjerske zajednice i odnos između Crnogorske pravoslavne crkve (CPC) i Srpske pravoslavne crkve (SPC).

U Vladinoj konstataciji – datoj na početku odgovora u dijelu ‘’državnih razlika’’ između Srpske i Crnogorske pravoslavne crkve,  – da je ‘’SPC tj. Crnogorsko-primorska mitropolija organizaciono povezana sa Sinodom SPC u Beogradu, čiji je član, i u čijem radu učestvuje Mitropolit crnogorsko primorski, koji je bio i jedan od kandidata za Patrijarha SPC’’, nedovoljno jasno i precizno se definiše status ‘’Cetinjske Mitropolije’’, budući da je ona, i po aktima same Srpske pravoslavne crkve, samo jedna od više njenih eparhija.  Formulacija ‘’organizaciono povezana’’ ostavlja mogućnost da se govori o ‘’autonomiji’’ i ‘’samostalnosti’’ tzv. ‘’Crnogorsko primorske mitropolije’’. A iznad svega, na ovaj način se podupirala i ‘’potvrđivala’’ neistinita teza Srpske pravoslavne crkve, da je ova tobožnja ‘’cetinjska Mitropolija’’ već više od osam vijekova prisutna u Crnoj Gori. Precizno i u skladu sa činjenicama – sadašnja Crnogorsko-primorska mitropolija Srpske pravoslavne crkve, sa sjedištem na Cetinju osnovana je tek 1929. godine. U Ustavu Srpske pravoslavne crkve iz 1931. godine, u članu 12., pod brojem 20, navedena je kao sastavni dio Srpske pravoslavne crkve i ‘’Crnogorsko-primorska eparhija sa sedištem na Cetinju’’.

Snishodljiv i podanički stav stare Vlade prema Srpskoj pravoslavnoj crkvi, nespremnost da domaćoj i međunarodnoj javnosti integralno i otvoreno, jasno, pravovremeno i odlučno, predoči sve negativne i nipodaštavajuće, u kontinuitetu dugog vremenskog perioda izricane, izjave Srpske pravoslavne crkve (Beogradske patrijaršije) i Srpske pravoslavne crkve u Crnoj Gori kao njenog sastavnog dijela spram suverene i međunarodno priznate države Crne Gore, crnogorske nacije i njene državotvornosti, istorije, jezika i kulture, kao i neodlučnost da, na temelju prava i pravde, zajedno sa Skupštinom, na vrijeme pripremi i donese zakone i državne akte koji će trajno riješiti i stabilizovati ovu osjetljivu društvenu oblast, vidljiv je i u dijelu objašnjenja položaja, pogleda i aspiracija Crnogorske pravoslavne crkve. ‘’CPC na čelu sa crnogorskim mitropolitom dominantno djeluje na području Crne Gore naglašavajući svoju lojalnost matičnoj državi. Istovremeno ukazuju na suzdržanost SPC prema odluci o nezavisnosti CG, ili javno negativan stav njenih predstavnika povodom nekih državnih odluka CG kao samostalne države, što je bilo i u slučaju priznanja Kosova’’.  

Stara vlada Crne Gore analizirajući ‘’nacionalno’’ kod Srpske pravoslavne crkve, primjećuje i da ‘’prisustvo nacionalne atribucije u zvaničnom imenu crkve implicira kod dijela javnosti da je njena funkcija osim vjerske, u drugim segmentima javnog djelovanja potencijalno određena nacionalnim obilježjem u imenu’’. Stara vlast i Vlada su, očito, decenijama bili isuviše popustljivi prema Srpskoj pravoslavnoj crkvi. Nije problem nacionalno obilježje u ‘’zvaničnom imenu’’ Srpske pravoslavne crkve, već nacionalističko i šovinističko, etnofiletističko, fašističko, djelovanje ove crkve u praksi. Njeni čelnici u kontinuitetu, i doktrinarno i praktično, negiraju crnogorsku naciju, državu, crkvu, jezik i kulturu. Samim tim, neadekvatni su i kvalifikativi kao što su ‘’implicira’’ i ‘’potencijalno’’, jer je u pitanju višedecenijska zlokobna i krajnje ružna stvarnost, eksplicitnost, javnost i jasnost! stavova Srpske pravoslavne crkve.

Stara Vlada konstatuje da ’’istovremeno CPC nastoji, osim vjerske uloge, da svoju javnu angažovanost pokaže kao aktivnost za odbranu nacionalnog i kulturnog identiteta Crnogoraca, za razliku od SPC-a, koja po njima afirmiše isključivo srpski nacionalni interes’’. I ovđe se stara Vlada bavila eufemizmima i izbjegavala da direktno istakne sve činjenice o negativnom javnom djelovanju Srpske pravoslavne crkve,  u odnosu na Crnu Goru, već kaže da je to ‘’po njima’’, tj. po Crnogorskoj pravoslavnoj crkvi! Ovo je simulacija neutralnosti i loše shvaćena arbitrarnost i ‘’odvojenost crkve od države’’ što sve ima dalekosežno negativne posljedice i po, pokazalo se osobito nakon 30. avgusta lani, samu staru vlast i Vladu, ali što je mnogo važnije i najvažnije, prije svega za sve naše građane i našu ’’staru-novu’’, tj. jedinu državu Crnu Goru!

Stara Vlada i vlast nije iskoristila priliku ni da ukaže Evropskoj uniji u pomenutom dokumentu na vjekovnu pravoslavno-vjersku praksu i državno-pravne i crkveno-pravne principe poistovjećivanja granica suverenih država i pravoslavnih crkvi  u okviru njihovih teritorija, što sada nije slučaj – zahvaljujući politikantskom, nekanonskom i sa stanovišta crnogorske države štetnom radu Srpske crkve – u Crnoj Gori. Ovo je bila prilika da sa stanovišta svog državnog, nacionalnog, pa i međunarodnog, digniteta i dostojanstva, Vlada Crne Gore ukaže EU na ovaj i državni i religiozni apsurd koji ima veoma negativne reperkusije na stabilnost i crnogorske države i ukupnu regionalnu bezbjednost veoma osjetljivog područja Zapadnog Balkana, tim prije što religija ovdje uz onu standardnu liberalnu proevropsku, ima još i veću, dodatnu, civilizacijsku i nacionalnu vrijednost. To sve ranije nije urađalo drastičnim negativnim posljedicama prije svega zbog vjekovne nacionalne, vjerske i kulturne tolerancije Crnogoraca, ali i svih drugih građana Crne Gore. Nasuprot tome, maltene ispada da se stara vlast i Vlada gotovo i odriču jednog dijela teritorije države Crne Gore, ili je, pak, u pitanju bio jedan krajnje snishodljivi, podanički i podređeni odnos prema Srpskoj crkvi u stilu ‘’ne diraj diva dok spava’’. U prilog ovom mogućem zaključku idu i mnogi drugi, gotovo svi događaji i odnosi države Crne Gore prema Srpskoj crkvi u dugom periodu, a posebno neuklanjanje i nepostupanje po pravosnažnoj sudskoj presudi, tj. ostavljanje da i dalje nesmetano postoji, divlje sagrađenog ‘’vjerskog’’ objekta na Rumiji, koji je destabilizovao i unio nemir u vjekovnu vjersku koegzistenciju i toleranciju u tom kraju. Prof. dr Novak Kilibarda u knjizi ’’Željezna crkva i kosovski mit’’ naglašava da je postavljanjem gvozdene crkve na Rumiji zabijen ’’krvavi nož’’ u multietničko biće Crne Gore. Ovo je pitanje i ovaj događaj bio pobudio veliku pažnju i međunarodne javnosti. Tako se u izvještaju Američkog Stejt dipartmenta za 2010. g. o religijskim slobodama u svijetu, u dijelu o Crnoj Gori, navodi da ‘’Ministarstvo za ekonomski razvoj, uprkos najavama, nije sprovelo odluku o uklanjanju crkve sa vrha Rumije’’. Na ovaj način, klerofašistički ’’div’’ je hranjen i tetošen da bi 30. avgusta lani legalno i legitimno osvojio vlast i pokazao kakvu su istrajnost, efikasnost, dosljednost i posvećenost u toj brizi pokazali stara vlast i Vlada!? Na stranu to što su se na ovaj način diskriminisale i diskriminišu i druge vjerske zajednice u Crnoj Gori, tj. stavljaju u nejednak i neravnopravan položaj u odnosu na Srpsku pravoslavnu crkvu, koja je tako nesmetano dobijala i dobila! evo vidimo danas već respektabilan (na koji se u svakom slučaju itekako mora računati!) paravjerski, parapolitički i paradržavni oblik egzistencije, djelovanja i uticaja. Jasno je da je Srpska pravoslavna crkva, tj. Crkva države Srbije, u dugom periodu koristila neodlučnost, strah od eventualno negativnih političko-izbornih posljedica i podijeljenost ranijeg crnogorskog državnog vrha oko ‘’crkvenog pitanja’’ da nesmetano drži državu Crnu Goru i njene građane u šah-mat poziciji, a danas i da kao njen vlasnik, što ’’juristički’’ (imovinski), što ’’kanonski’’ (duhovno) što ’’suverenistički’’ (politički) raspolaže njenom teritorijom i istorijom, prošlošću i savremenošću, sudbinom i budućnošću. (gradski.me)