Piše: Januš Bugajski, viši saradnik Džejmstaun fondacije iz Vašingtona

Predsjednički izbori u Crnoj Gori 19. marta važan su test za stabilnost Zapadnoga Balkana.

Glavni kandidati zastupaju dijametralno suprotne stavove o budućnosti zemlje i regiona. Dok prozapadni aktuelni predsjednik Milo Đukanović ima dugu istoriju podrške NATO-u i SAD-u, njegova dva glavna izazivača favorizuju bliske veze s Beogradom i Moskvom.

Andrija Mandić predstavlja Demokratski front, srpsku nacionalističku stranku, a Aleksa Bečić, je nedavno bio predsjednik parlamenta i podržavao je spoljnu politiku Beograda.

Obojica imaju veze sa SPC, sidrom srpskog nacionalizma.

Nakon dužeg perioda napretka u ponovnom sticanju nezavisnosti, pridruživanju NATO-u i kvalifikovanju za status kandidata za Evropsku uniju — Crna Gora se sada naazi na strateškoj raskrsnici. Ona je i na čelu prozapadnog poretka na Zapadnom Balkanu, i istovremeno se suočava sa ozbiljnim prijetnjama po svoju nezavisnost.

Ta prijetnja dolazi prvenstveno iz dva međusobno povezana izvora: pan-srpskog nacionalizma koji je stvorila vlada u Beogradu i ruskog državnog imperijalizma koji je osmišljen da podrži Balkan protiv Zapada. I Beograd i Moskva se oslanjaju na pozamašnu srpsku populaciju, koja se procjenjuje na 30 odsto ukupnog broja, i na podjele među crnogorskim partijama da bi dobili pozicije u vladi.

Crna Gora je u poslednje tri decenije zaradila značajan politički kapital u Vašingtonu. Država je očuvala međuetnički mir, primila veliki broj izbjeglica iz drugih ratom razorenih postjugoslavenskih republika, distancirala se od Slobodana Miloševića i njegovog nasilnog promovisanja srpskog nacionalizma, i kvalifikovala se za članstvo u NATO.

Aktuelna koaliciona vlada izabrana u avgustu 2020. kojom dominiraju pro-beogradski izabrani kabineti, rasipa politički kapital Crne Gore i pretvara zemlju u propalu demokratiju sličnu Srbiji.

Paradoksalno, koalicija koja je izabrana pod pretpostavkom da će ubrzati pristupanje Crne Gore EU i boriti se protiv korupcije povukla je zemlju u suprotnom smjeru.

Iako je ta koalicija optužila Đukanovića i njegovu prethodno vladajuću Demokratsku partiju socijalista za korupciju, sadašnja vlada je duboko povezana sa srpskim i ruskim bezbjednosnim službama koje finansiraju antizapadne političare.

Pro-beogradska vlada u Podgorici izgubila je povjerenje u parlamentu u avgustu 2022. i nema mandat za sprovođenje reformi potrebnih za ispunjavanje uslova za članstvo u EU. Da bi se prekinula trenutna politička blokada, Crna Gora treba da održi parlamentarne izbore nakon predsjedničkih.

Iako je Crna Gora članica NATO-a, politika predsjednika Srbije Aleksandra Vučića ima za cilj da potčini njen suverenitet i potčini njenu spoljnu politiku. Projekat „srpski svet”, koji je oživio Vučić, više ne uključuje otvoreni rat, etnička ubistva, masovna protjerivanja i otimanje teritorija — kao što je to bilo 1990-ih. Umjesto toga, strategija Beograda ima za cilj da podijeli i oslabi susjede i politički dominira njima.

Tri glavne mete srpskog mini-imperijalizma su: Crna Gora, Kosovo i Bosna i Hercegovina.

Srpski nacionalisti ne priznaju poseban nacionalni identitet i državnost Crne Gore, kao što ruski nacionalisti ne priznaju Ukrajince i Bjeloruse.

Vučić planira uniju Srbije i Crne Gore, po uzoru na Putinovu težnju za uniju Rusije i Bjelorusije, sa Crnom Gorom kao mlađim partnerom. U takvom aranžmanu Beograd bi pomogao u određivanju spoljne i bezbjednosne politike Crne Gore.

Vašington i Brisel pokušali su posljednjih godina da Đukanovića stave po strani, smatrajući da predugo upravlja, bilo kao predsjednik ili premijer. Ova uska perspektiva favorizovala je izboru anti-Đukanovićeve koalicije 2020. koja je, međutim, izazvala domaće sukobe i zamrznula neophodne pravne i ekonomske reforme.

Eventualni izbor pro-beogradskoga predsjednika i odgoda parlamentarnih izbora ohrabriće Vučićevu administraciju da progura agendu „srpskoga sveta” širom regiona.

Izvor: washingtonexaminer.com