„Crnogorski forum obraća se javnosti povodom istorijskih činjenica i brojnih međunarodnih svjedočenja koja potvrđuju da je 1918. godina predstavljala nasilnu i zočinačku likvidaciju Crne Gore, ukidanje njene državnosti i identiteta, kao i tešku represiju nad crnogorskim narodom i Crnogorskom pravoslavnom crkvom. Ovaj čin ostaje jedna od najvećih istorijskih nepravdi u modernoj evropskoj istoriji, o čemu su jasno govorili i strani autori toga vremena2, anvela je u saopštenju predsjednica Crnogorskog foruma Jelena Marković.

„O događajima iz 1918. godine pisao je i ugledni srpski pravnik i akademik Živojin Perić, koji je isticao da je Crna Gora bila međunarodno priznata država sa sopstvenim nacionalnim identitetom i dinastijom, te da je njeno nasilno prisajedinjenje izvršeno protivno međunarodnom pravu i bez prava glasa njenog naroda. Još tada je upozoravao da je riječ o postupku koji je duboko uvredio i obespravio crnogorski narod. Mađarski akademik Jožef Bajza, u djelu Crnogorsko pitanje (1927), ukazao je da je Crna Gora bila jedina saveznički priznata kraljevina koja je nakon Prvog svjetskog rata nestala sa političke mape Evrope. On nedvosmisleno konstatuje da je riječ o nezakonitoj likvidaciji istorijske države, izvršenoj silom i političkom manipulacijom. Američki autor Warren Whitney, u knjizi Zločin mirovne konferencije (1922), opisao je kako su odluke velikih sila i politika Beograda rezultirale „tragičnim nestankom male, ali ponosne saveznice“. Whitney jasno naglašava da je odluka o ukidanju Crne Gore predstavljala zločin protiv naroda koji je dao ogroman doprinos savezničkoj pobjedi. Britanski pisac i publicista Alexander Devine u više svojih djela opisuje Crnu Goru kao mučeničku naciju, navodeći da je 1918. godina bila čin okupacije, a ne ujedinjenja. On precizira da je Crna Gora bila jedina saveznički priznata kraljevina koja je nasilno uklonjena sa mape svijeta, ističući političku i vojnu represiju koja je uslijedila. Tezu o okupaciji Crne Gore potvrđuje i dokument srpske Vrhovne komande. U telegramu Živojina Mišića od 19. novembra 1918. komandantu srpskih snaga na Cetinju naređuje se da se na teritoriji Crne Gore, koju naziva „okupiranom“, uguši svaka agitacija „svim raspoloživim sredstvima, bez ikakvog prezanja“. Ovaj dokument predstavlja jedan od najautentičnijih dokaza da zvanična Srbija nije tretirala Crnu Goru kao ravnopravnu savezničku državu, već kao teritoriju pod vojnom okupacijom“, naglasila je Marković.

Dalje ističe da uvažavajući sve navedene „istorijske činjenice i svjedočenja stranih autora, kao i zvanične vojne dokumente iz 1918. godine, Crnogorski forum smatra da je došlo vrijeme da se otvori novo poglavlje u odnosima Crne Gore i Srbije, zasnovano na istini, uvažavanju i međusobnom poštovanju“.

„Upravo iz tih razloga smatramo da je neophodno da Republika Srbija, kao pravna sljedbenica Kraljevine Srbije, uputi zvanično izvinjenje za istorijsku nepravdu nanesenu Crnoj Gori, crnogorskom narodu i Crnogorskoj pravoslavnoj crkvi, koja je 1918. godine nasilno uklonjena sa političke mape Evrope protivno međunarodnom pravu i volji crnogorskog naroda. Takav čin predstavljao bi civilizacijski gest i prvi korak ka iskrenom i stabilnom odnosu dvije države i dva naroda. Smatramo takođe da je, u duhu istorijske odgovornosti i međudržavne pravičnosti, potrebno otvoriti pitanje ratnih reparacija koje su nakon Prvog svjetskog rata pripale Srbiji, iako su pripadale Crnoj Gori kao međunarodno priznatoj savezničkoj državi. Povratak ovih reparacija ili postizanje pravednog bilateralnog rješenja bio bi snažan simbol dobre volje i novi temelj za izgradnju istinski partnerskih odnosa. Crnogorski forum jasno poručuje da svaki oblik saradnje, dijaloga ili normalizacije odnosa između Crne Gore i Srbije može biti moguć isključivo nakon zvaničnog izvinjenja Republike Srbije za zločine počinjene 1918. godine. Sve dalje veličanje i glorifikacija takozvane „Podgoričke skupštine“ i nasilnog ukidanja crnogorske državnosti predstavlja pokušaj obnavljanja istorijske nepravde i dodatno ugrožava mir i stabilnost u Crnoj Gori. Osobe koje javno slave ove zločine postupaju bezočno i neodgovorno, i svako ko svojim djelima podržava ili širi ideologiju nasilja i nepravde nad crnogorskim narodom mora snositi punu pravnu i moralnu odgovornost. Bez priznanja istorijske istine i izvinjenja, nema ni istinske saradnje, ni pomirenja, ni budućnosti oslobođene tereta prošlosti. Crnogorski forum apeluje na sve relevantne međunarodne institucije, organizacije za ljudska prava i civilno društvo da dignu glas protiv svake glorifikacije takozvane „Podgoričke skupštine“ i nasilnog brisanja crnogorske državnosti, te da podrže proces suočavanja sa ovom istorijskom nepravdom. Samo kroz aktivno uključivanje međunarodne zajednice i civilnog sektora može se osigurati da istina i pravda postanu temelj trajnog pomirenja i stabilnih odnosa između Crne Gore i Srbije“,zaključuje Marković.

foto:privatna arhiva