Ekonomija

Predstavljeni ključni rezultati rada CBCG u 2025. godini, prioriteti i planovi za naredni period

Dec 15, 2025 0 Komentara

(15 riječi)

Na današnjoj press konferenciji predstavljeni su ključni rezultati rada Centralne banke Crne Gore u 2025. godini, uz osvrt na prioritete i planove za naredni period. 

 

Guvernerka dr Irena Radović je istakla da je 2025. godina bila obilježena daljim jačanjem finansijske stabilnosti, snažnim reformskim iskoracima i kontinuitetom aktivnosti usmjerenih ka usklađivanju sa standardima Evropskog sistema centralnih banaka (ESCB). 

„Prve SEPA (Single Euro Payments Area) transakcije iz Crne Gore, pripreme za priključenje evropskoj infrastrukturi za instant plaćanja i ispunjavanje završih mjerila za zatvaranje pregovaračkih poglavlja 4 - Sloboda kretanja kapitala i 9 - Finansijske usluge obilježili su 2025. godinu. Istovremeno smo intenzivno radili na jačanju supervizorskih politika i dodatnom usklađivanju domaćeg regulatornog okvira sa pravnom tekovinom Evropske unije, potvrđujući punu posvećenost ispunjavanju uslova za buduće funkcionisanje CBCG u okviru ESCB-a“, poručila je guvernerka Radović.  

Guvernerka je posebno ukazala da je, zahvaljujući dosljednom nadzoru i primjeni adekvatnih supervizorskih i makroprudencijalnih mjera, unaprijeđena stabilnost, visoka likvidnost i snažna kapitalizovanost, te da se povjerenje građana i privrede ogleda u rastu ključnih bilansnih pozicija – aktive, kredita, kapitala i depozita. 

Po podacima za jedanaest mjeseci tekuće godine, aktiva banaka iznosi 7,7 milijardi eura, što je gotovo izjednačeno sa procijenjenim BDP-om za 2025. godinu. Kapital banaka iznosi 1 milijardu eura, što je, u jednogodišnjem uporednom periodu, rast od 10%. Krediti su, u istom periodu, porasli za 15%, što je gotovo četiri puta više od projektovane stope rasta BDP-a. Depoziti su porasli za skoro 5%. Koeficijent solventnosti banaka iznosi 19,39%, što više nego dvostruko premašuje zakonski minimum (8%). Nekvalitetni krediti čine 2,78% ukupnih kredita, što je njihov najniži nivo u posljednjih 15 godina. Prosječna ponderisana efektivna kamatna stopa na nove kredite odobrene stanovništvu iznosi 6,93%, što je njen najniži nivo u posljednjih 10 godina. Prosječna ponderisana efektivna kamatna stopa na nove kredite odobrene privredi bilježi pad u posljednje 3 godine i trenutno iznosi 5,21%. 

„Ovi pokazatelji potvrđuju da bankarski sektor ostaje jedan od ključnih stubova naše finansijske stabilnosti i snažan motor razvoja crnogorske privrede“, zaključila je guvernerka. 

Guvernerka je, dalje, istakla da je u 2025. godini realizovano najznačajnije unapređenje platnog prometa od uspostavljanja domaćeg platnog sistema 2005. godine. Platni sistem CBCG je u potpunosti usklađen sa standardom za međunarodna plaćanja ISO 20022, što je, uz uvođenje online kliringa i novih funkionalnosti, donijelo bržu, sigurniju i precizniju obradu transakcija. 

Od 7. oktobra 2025. Crna Gora je operativno dio SEPA zone, čime je načinjen krupan korak u pravcu približavanja naše zemlje Evropskoj uniji, a građanima i privredi su omogućena sigurnija, brža i jeftinija plaćanja sa 40 evropskih zemalja. Prije uvođenja SEPA sistema, prosječna naknada za SWIFT transakciju iznosila je 73,4 eura. Podaci za prva dva mjeseca SEPA primjene pokazuju da je prosječna naknada za SEPA transakcije koje se realizuju elektronski 2,24 eura za građane, odnosno 6,4 eura za privredu. Radno vrijeme platnih sistema produženo je do 20 časova, uključujući vikende i praznike (što znači 118 dodatnih radnih dana godišnje), čime je prosječno vrijeme trajanja transakcije skraćeno za više od 10 sati, uz oslobađanje kapitala privredi od oko 32 miliona eura. Naknade u nacionalnom platnom sistemu su prepolovljene, uz ukidanje ranije važećih viših naknada za popodnevne transakcije i obavezu banaka da efekte sniženih troškova prenesu na svoje klijente. 

U saradnji sa Bankom Italije, ECB-om i centralnim bankama regiona, CBCG nastavlja realizaciju TIPS Clone projekta, kojim se uspostavlja nacionalni sistem instant plaćanja. Sistem će biti pušten u rad u julu 2026. godine i omogućiće izvršavanje transakcija u realnom vremenu, 24 sata dnevno, 7 dana u sedmici, tokom cijele godine. TIPS Clone je zamišljen kao niskotarifni sistem, uz minimalne naknade za građane i značajno niže troškove za privredu, pa će ostvarene uštede ostati građanima i privredi na raspolaganju, za potrošnju, štednju ili nove investicije. Ukupni ekonomski efekti reformi u platnom prometu (SEPA + TIPS Clone) procjenjuju se na 160 miliona eura godišnje, odnosno oko 2,3% BDP-a.  

U 2025. godini realizovane su intenzivne aktivnosti na potpunoj harmonizaciji domaćeg regulatornog okvira sa pravnom tekovinom Evropske unije. Finalizovano je 8 zakona i više desetina podzakonskih akata kojima se uređuje poslovanje banaka, a koji su potpuno usklađeni sa relevantnim EU direktivama (CRR III/CRD6, DORA, MiCA, BRRD II, EMIR 3), od kojih se pojedine primjenjuju u državama članicama tek od 2026. godine. Ovim je CBCG ispunila sve svoje obaveze za privremeno zatvaranje pregovaračkih poglavlja 4 – Slobodno kretanje kapitala i 9 – Finansijske usluge, dok će dosljedna primjena novih pravila dodatno ojačati otpornost i stabilnost bankarskog sistema. 

Na konferenciji je saopšteno i da je započeta procjena ekvivalencije domaćeg regulatornog i supervizorskog okvira sa EU standardima od strane Evropske agencije za bankarstvo (EBA), čime se otvara mogućnost da Crna Gora u 2026. godini stekne status zemlje ekvivalenta. Ovo bi donijelo značajne koristi finansijskom sektoru i ukupnoj ekonomiji, prvenstveno kroz potencijalno unapređenje kreditnog rejtinga zemlje, a time jeftinije zaduživanje na međunarodnom tržištu. 

CBCG je tokom 2025. godine nastavila da unapređuje zaštitu korisnika finansijskih usluga. Novim Zakonom o potrošačkim kreditima, koji je u primjeni od novembra 2025. godine, utvrđuje se najviša dozvoljena efektivna kamatna stopa na potrošačke kredite i ukidaju naknade za obradu stambenih kredita i njihovu prijevremenu otplatu. Savjet CBCG je donio 10 podzakonskih akata za jasnu primjenu zakona i dodatnu transparentnost kreditiranja. Preduzimaju se i intenzivne aktivnosti na unapređenju finansijske inkluzije, posebno najosjetljivijih kategorija građana, kroz promociju i širu upotrebu računa sa osnovnim uslugama, koji korisnicima socijalnih davanja omogućavaju sigurniji, jednostavniji i besplatan pristup osnovnim bankarskim uslugama. U toku je i sprovođenje sveobuhvatne ankete o zadovoljstvu klijenata bankarskim uslugama, sa ciljem daljeg unapređenja kvaliteta, dostupnosti i transparentnosti usluga u bankarskom sektoru. 

CBCG je i tokom 2025. godine ostala posvećena unapređenju finansijske pismenosti. Kroz Program razvoja finansijske edukacije 2023–2027, čijom implementacijom koordinira CBCG, realizovan je širok spektar edukativnih aktivnosti za djecu, mlade, nastavnike i građane. Posebno se ističe nacionalni program Robotika za najmlađe, sproveden u partnerstvu sa Ministarstvom prosvjete, nauke i inovacija i Fondom za inovacije. Uz finansijsku podršku CBCG, nabavljeni su edukativni roboti za sve 163 osnovne škole u Crnoj Gori i akreditovani programi za obuku nastavnika, a prvo državno takmičenje "RoboFin" okupilo je više od 200 djece iz cijele Crne Gore.  

CBCG je predvodila i strateške programe ekonomskog osnaživanja žena – Women on Boards i WE Finance Code. 

Cilj programa Women on Boards je osnaživanje ženskog liderskog potencijala u Crnoj Gori i priprema poslovnog ambijenta za implementaciju EU direktive o ravnopravnoj zastupljenosti polova na ključnim pozicijama ekonomskog odlučivanja, koja će biti obavezujuća za sve zemlje članice EU od 2026. godine. Dosadašnja dva ciklusa uspješno su završile 42 polaznice, koje sada čine snažnu mrežu liderki, a u toku su pripreme za otpočinjanje trećeg ciklusa programa.

Globalna inicijativa WE Finance Code, kojoj se Crna Gora priključila među prvima u svijetu, ima za cilj poboljšanje pristupa finansiranju za ženske biznise. U okviru ovog projekta, kreirana je nacionalna WE Finance Code Dashboard platforma, prva te vrste u regionu, koja omogućava praćenje podataka prema veličini i polu vlasnika. Ovaj alat povećava vidljivost ženskog preduzetništva i predstavlja osnovu za kreiranje ciljnih politika i mjera.

Nastavljene su i aktivnosti na planu usklađivanja poslovanja finansijskog sistema Crne Gore sa evropskim i globalnim standardima održivog razvoja i ESG principima, kroz usvajanje Mape puta finansijskog sektora ka održivim finansijama. Ovim dokumentom su postavljeni temelji za razvoj zelenih finansijskih proizvoda i priliv održivog kapitala, što u praksi znači povoljnije finansiranje za privredu i podršku energetskom i ekološkom tranzicijskom ciklusu. Usvojen je podzakonski akt kojim je izvršeno usklađivanje sa smjernicama Evropskog bankarskog regulatora u vezi sa upravljanjem ESG rizicima. 

Sa namjerom da organizaciono unaprijeđena i spremna dočeka ulazak Crne Gore u Evropsku uniju, CBCG je inicirala sprovođenje sveobuhvatne analize postojećeg stanja i procjene potreba za usklađivanje sa standardima ESCB-a i Eurosistema. Ovom analizom, koju sprovode centralne banke Belgije, Holandije i Njemačke, biće identifikovane oblasti za unapređenje i definisani jasni reformski prioriteti u skladu sa evropskim standardima centralnog bankarstva, a po njenom okončanju pristupiće se sprovođenju reformi na svim organizacionim nivoima. Tokom 2025. rađeno je i na unapređenju procedura zapošljavanja, korporativnoj kulturi i jačanju stručnih kompetencija zaposlenih kroz obuke i pilot projekte zasnovane na ECB metodologiji.  

Istaknuto je da je CBCG finansijski nezavisna institucija koja se ne finansira iz državnog budžeta već sve svoje troškove pokriva iz sopstvenih prihoda, koje dominantno ostvaruje upravljajući međunarodnim rezervama i pružajući usluge bankarskom i finansijskom sektoru.  

CBCG je podržala realizaciju hakatona „Digitalna inkluzija: račun koji osnažuje“, u organizaciji Naučno-tehnološkog parka, čime daje doprinos razvoju inovativnih fintech rješenja, jačanju digitalne i finansijske pismenosti i unapređenju finansijske inkluzije, odnosno dostupnosti finansijskih usluga za sve građane. 

Istovremeno, CBCG ostaje snažno posvećena digitalizaciji i modernizaciji svojih internih procesa, te aktivno radi na primjeni rješenja zasnovanih na vještačkoj inteligenciji u cilju povećanja efikasnosti, kvaliteta i otpornosti rada institucije. 

CBCG je pružila podršku otvaranju Evropske kuće u Bijelom Polju ustupanjem svog prostora, doprinoseći jačanju evropskih vrijednosti i dostupnosti EU politika građanima sjevera Crne Gore.  

Prepoznajući da zaštita životne sredine, obrazovanje najmlađih i društvena odgovornost predstavljaju osnov dugoročnog, održivog ekonomskog razvoja, CBCG je podržala nacionalnu kampanju „Čuvaj da te čuva“. Kroz ovu inicijativu, CBCG ulaže u razvoj ekološke svijesti, finansijske pismenosti i građanske odgovornosti kod najmlađih i doprinosi razvoju stabilnog i prosperitetnog društva.  

Nastavljeno je sprovođenje programa stipendiranja mladih talenata PriZnanjeZaZnanje, a CBCG se pridružila nacionalnoj platformi Stipendije za najbolje, rad kod najboljih. Kroz ove dvije inicijative, CBCG je obezbijedila stipendije za 14 najboljih studenata sa crnogorskih univerziteta. Tradicionalno, CBCG nagrađuje najbolje studentske, magistarske i doktorske radove iz oblasti bankarstva i monetarne politike i teorije.  

„Uz jasnu viziju nezavisne, moderne, inovativne i transparentne centralne banke koja djeluje u interesu građana i ekonomije, nastavljamo da gradimo ambijent u kojem je finansijski sistem oslonac održivog razvoja Crne Gore“, poručila je guvernerka Radović i najavila da će u narednom periodu aktivnosti CBCG biti fokusirane na dalje snaženje finansijskog sistema, te njegovu modernizaciju i integraciju u evropski okvir, uz primjenu najviših standarda u oblasti finansija, kako bi građanima pružili sigurnije i modernije finansijske usluge, a privredi omogućili brže, jeftinije i efikasnije finansijske tokove, saopšteno je iz CBCG.